Öğrencilik yıllarımı düşündüğümde teknolojinin derslerimize dahil edilmesine ilişkin hatırladığım ilk şey lisede İngilizce derslerimizde okuma parçaları ile ilgili sahneleri gösteren negatiflerin duvara yansıtılmasından ibaret. O hareketsiz çizimlere bakıp bir yandan da okuma parçasını kasetten dinlerken sürükleyici bir dizi film izler gibi büyük keyif alırdık. Tabii bir de tepegözler vardı. Okulda bir ya da iki tane olan tepegözün sınıfa gelmesi pek şaşalı olurdu. Adı gibi kendi de havalı olan tekerlekli ama ağır olan bu alet ya bir görevli ya da sınıftan seçilen bir öğrencinin öğretmene eşlik etmesi ile bir duvarın karşısına güzelce yerleştirilir ve derse başlanırdı.

Televizyon kanallarının birkaç taneyi geçmediği, interneti, akıllı telefonu bırakın cep telefonlarının bile olmadığı o yıllarda öğretmenlerimizin işi daha mı zordu bilemiyorum ama hayatımızın her alanında yer bulan teknolojinin eğitim ile de ayrılmaz bir bütün haline geldiği günümüzde biz öğretmenlerin işi çok daha zor olduğu tartışılmaz.

Siri gibi uygulamalar sayesinde sesli olarak sorulan sorularla bilgiye ulaşılabilen, Line gibi mobil mesajlaşmalarda görüntülü sohbetler yapılabilen ve hatta Second Life gibi yazılımlarla sanal dünyalar kurulabilen bir dünyaya doğdukları için“dijital yerliler” (digital natives”) dediğimiz öğrencilerimizin dikkatini cezbetmek elbette kolay değil.

Gün içerisinde görsel ve işitsel bir çok uyarana bilinçli veya bilinçsiz olarak maruz kalan öğrencilerimizin motivasyon ve verimini arttırmak adına kullandığımız tüm araç ve yöntemler tabii ki iyi niyetle atılmış, emek ve zaman verilmiş değerli adımlar. Peki, bu süreçte bir öğretmen, bir eğitmen olarak nelere dikkat edilmelidir?

Bugün ne yapsam?

• Bugün ne yapsam? mantığı ile yaklaşıp kullanılacak teknolojilerde rastgele seçim yapmaktan kaçınılmalıdır.
• Sınıf yönetiminden dijital hikaye anlatımına, online proje hazırlığından animasyon video yapımına kadar pek çok Web 2.0 aracın ücretsiz olarak sunulduğu internet ortamında hangi aracı kullanılacağına karar vermeden özellikle öğrencilerle etkileşim halinde bulunmanın amaçlandığı konular ve etkinlikler için ihtiyaç analizi yapmak yararlı olacaktır.
• Her ne kadar dijital dünya ile çevrili olsalar da öğrencileri teknoloji yağmuruna tutmaktansa, bir ya da birkaç tane Web 2.0 araç kullanarak bebek adımlarıyla ilerlemek gelişimlerini olumlu etkileyecektir.
• “Eğitim araç-gereçlerinin öğretim sürecinde etkili, yerinde ve amacına uygun kullanıldıklarında, eğitimin niteliğini ve öğrenci başarısını arttıracağı bilimsel bir gerçek olarak kabul edilmektedir.” (Uşun, 2006)

Sosyalleşelim

• Sosyal medyanın yaygınlığı kadar etkisinin de büyük olduğu göz önünde tutulmalıdır. Eğitimde sosyal medya kullanımı genel olarak derse olan istek ve ilgiyi arttırsa da öğretmenler doğru kullanım konusunda bilinçlendirilmelidir.
• Öğretmenler paylaştığı yazılar, görseller ve yorumların öğrenciler, diğer meslektaşlar ve yöneticiler tarafından da rahatlıkla görülebileceği göz önünde bulundurmalıdır.
• İlk ve orta eğitim ile lise öğrencilerinin 18 yaşından küçük olmaları sebebiyle, öğretmenlerin sosyal medya, websitesi ve bloglarda öğrenci görüntü, ses ve video kayıtlarının ancak öğrenci velilerinin izniyle, 18 yaşından büyüklerse de kendi izinleriyle yayınlanması gerektiği unutulmamalıdır.

Adab-ı muaşeret

• İngilizce’de “netiquette” (net + etiquette) denilen internet adabına her türlü platformda dikkat etmek gereklidir. “Elektronik olarak iletişim kurduğunuzda, karşınızda tek gördüğünüz bir bilgisayar ekranı. Ne demek istediğinizi anlatmak için yüz ifadeleri, hareket ve ses tonu kullanma fırsatı yok. Sahip olduğunuz tek şey sadece yazdığınız yazılı kelimeler.” (albion.com) İşte bu yüzden, hiçbir zaman karşıda gerçek bir insan olduğu unutulmamalıdır.
• İnsanlar herhangi bir şekilde istismar edilmemeli, gerçek hayatta olması gerektiği gibi kişilerin inanç, düşünce ve kültürlerine saygı duyulmalıdır.
• İğneleyicilikten kaçınılmalı, kaba ve sert değil uygun bir dil kullanılmalıdır. (education.com)
• İnsanların zamanlarının değerli olduğu unutulmadan kısa ve öz olunmalı, bunu düşünmeden kişiler paylaşılanlara rastgele etiketlenmemeli ve çoklu ileti veya mesajlar yollanırken de aynı dikkat sürdürülmelidir.

Alıntı mı? Çalıntı mı?

• “Başkalarının fikirlerini ve başkalarına ait söylemeleri kendine aitmiş gibi göstermek anlamına gelen intihal (plagiarism), ahlaki bir sorun olmanın ötesinde, birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de suçtur ve cezai yaptırıma tabidir.” (Al, 2007)
• Sosyal medya sayesinde gün içinde paylaşılan birçok şeyle insanlar, birbirlerini özellikle kişisel öğrenme ağını (PLN) sürekli etkiliyorlar. Bu sebeple “İlham alınan” şey bir başkasının ürettiği yazı, makale, etkinlik veya sunum ise kişi ve kaynak belirterek mutlaka atıf yapılmalıdır. “Araştırmanın kendinden önce yapılmış olan çalışmalardan yararlanması ne kadar doğalsa, doğrudan ya da dolaylı, her alıntıda alıntının kaynağını göstermesi de zorunludur.” (Dinler, 2006)
• Bir başkasını taklit edercesine “Kes, yapıştır” (copy paste) dünyalar kurmaktansa kendine has bir tutum alınması daha uygundur.

Teknoloji ne kadar ilerlerse ilersin özellikle eğitimde insan faktörü önemini yitirmeyecektir. Bu sebeple, biz eğitimcilere düşen görev her zamanki gibi çok büyük. Konu internet ve dijital dünya olunca karşımızdaki öğrenci de olsa öğrenmeye açık olmalı, kendimizi geliştirmeliyiz. Bunun yanında, internet kullanımı ve adabıyla ilgili bilgileri öğrencilerimize aktarmakla kalmayıp meslektaşlarımız, anne babalar ve çevremizdeki diğer kişileri de bilinçlendirmekten kaçınmamalıyız.

Kendi kişilik ve özelliklerinizin yanında bir de “dijital ben” olduğunu unutmadan gerçek hayattaki tutum ve hassasiyetinizi sanal ortamda da sürdürmeniz dileğiyle…

KAYNAKLAR

Al, Hamza. Bilimsel Araştırma Yöntemleri – Akademik Yazım Kuralları, 2. Baskı, Sakarya Yayıncılık, Adapazarı, 2007, ss. 152.

Dinler, Zeynel. Bilimsel Araştırma ve e-kaynaklar, 5. Baskı, Ekin Kitapevi Yayınları, Bursa, 2006, ss. 127.

Uşun, Salih. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı, 1. Basım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2006, ss. 281.

http://www.albion.com/netiquette/introduction.html , 23 Mart 2015

http://www.education.com/reference/article/netiquette-rules-behavior-internet/ , 23 Mart 2015

Bu yazı ilk olarak burada basılmıştır.